Dziennikarze mają dostęp do akt zakończonych postępowań przygotowawczych (umorzonych) na takich zasadach, jak ogół obywateli tzn. na podstawie przepisów ustawy z 6.09.2001 r. o dostępie do informacji publicznej (jest o tym mowa w art. 3a Prawa prasowego). W wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 8.02.2005 r. (OSK 1113/04) sąd ten stwierdził, co następuje: „Art. 156-159 KPK (...) nie mogą być stosowane rozszerzająco. Przepis art. 156 § 5 Kpa wskazuje, że odmienny tryb dostępu do akt dotyczy jedynie spraw w toku postępowania przygotowawczego. Natomiast nie odnosi się do spraw już zakończonych. Akta postępowań karnych zakończonych umorzeniem postępowania, stanowią informację o działalności organów publicznych, a prokuratura (...) mieści się w pojęciu organu władzy publicznej w rozumieniu art. 4 ust. 1 ustawy. Oczywiście nie do każdej informacji publicznej jest dostęp stosownie do art. 1 ust. 2 ustawy. (...) jeżeli postępowanie karne jest na etapie postępowania przygotowawczego, to będą miały (...) zastosowanie przepisy karne. Jeżeli natomiast nie mają w sprawie zastosowania przepisy ustaw szczególnych (w tym wypadku KPK) to informację publiczną można uzyskać na podstawie ustawy o dostępie do informacji publicznej.” Analogiczny pogląd wyrażono w orzecznictwie sądowym już wcześniej - w wyroku NSA w Warszawie z dnia 2003.03.07 (II SA 3572/02) w którym została zawarta teza, iż akta zakończonego przygotowawczego postępowania karnego podlegają udostępnieniu na zasadach określonych w ustawie z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej.

 

Powyższe poglądy NSA zasługują na pełną aprobatę. Kodeks postępowania karnego ma bowiem zastosowanie tylko w odniesieniu do toczącego się postępowania, a nie do postępowań zakończonych (chyba, że toczą się one nadal na etapie jurysdykcyjnym czyli w sądzie). Ponieważ nie ma podstaw aby do akt takich postępowań (lub danych w nich zawartych) stosować KPK, należy stosować przepisy ogólne jakie zawiera ustawa o dostępie do informacji publicznej.

 

Należy zaznaczyć, że nie przesądza to o udostępnieniu akt postępowania (lub danych z nich wynikających) w całości, gdyż zależy to od zawartości tych akt. Ustawa o dostępie do informacji publicznej zawiera ograniczenia prawa do informacji ze względu na tajemnice, takie jak prywatność osoby fizycznej, tajemnica przedsiębiorcy, inne tajemnice ustawowo chronione (mogą to być np. informacje niejawne, dane osobowe, tajemnica podatkowa itp.). Katalog wyłączeń (o charakterze otwartym) zawiera art. 5 ust. 1 i 2 ustawy. W każdym przypadku organ administracji publicznej (w tym przypadku prokurator) ma obowiązek rzetelnie rozpatrzyć wniosek zgodnie z zasadami postępowania administracyjnego i precyzyjnie określić, jakie informacje udostępnia, a jakich odmawia i z jakiego powodu (nie ma zatem podstaw prawnych do odmowy np. dostępu do akt z ogólnym tylko powołaniem się na tajemnicę bez wskazania, o jaki rodzaj tajemnicy chodzi i które materiały ona obejmuje). Stronie niezadowolonej z decyzji odmownej przysługuje prawo złożenia odwołania do sądu administracyjnego lub do sądu powszechnego - w zależności od podanych przez organ administracji przyczyn odmowy.